Deze tips zijn dit keer bedoeld voor mensen die beroepshalve met een pijnpatiënt te maken hebben, maar iedereen die iemand kent die chronische pijn heeft, kan er iets aan hebben.

Mensen met chronische pijn communiceren anders dan gezonde mensen. Ze zijn vaker vermoeid, prikkelbaar en teruggetrokken en hebben dan meestal geen zin om over hun gevoelens te praten, of ze kunnen het gewoon niet. Het kan ook zijn dat ze een soort code gebruiken, waarbij ze je vertellen dat het prima met hen gaat, terwijl ze in werkelijkheid behoorlijk veel pijn hebben. Soms hebben ze ook niet de juiste woorden paraat om te beschrijven hoe ze zich voelen. Deze factoren roepen frustratie op en lijden vaak tot een breuk in de communicatie tussen de pijnpatiënt en degenen die hen graag willen begrijpen.

De volgende tips zullen je helpen om het contact met een chronisch pijnpatiënt beter te laten verlopen.

1.   Luister!

Een van de dingen waarmee je iemand met pijn het meeste helpt is écht luisteren. Goed luisteren betekent iets anders dan simpelweg horen wat er wordt gezegd. Een goede luisteraar luistert namelijk niet alleen met zijn oren, maar ook met zijn hart. Hij kan tussen de regels door lezen en hoort ook wat er non-verbaal wordt gecommuniceerd. Om een goed luisteraar te zijn moet je je aandacht volledig richten op de persoon waarmee je communiceert, en niet alleen luisteren naar wát ze zeggen, maar ook naar hóe ze het zeggen. Goede luisteraars zijn in staat om hun eigen vooroordelen en aannames te laten vallen en kunnen daarnaast oprechte en intense interesse tonen. Af en toe herhalen en samenvatten wat er gezegd is ook een teken van aandachtig luisteren. Een goede luisteraar hoort namelijk ook de onhoorbare zucht en ziet de niet geplengde traan.

2. Doe niet net alsof.

Het is natuurlijk niet altijd leuk om naar iemand te luisteren die over zijn pijn praat (kun je nagaat hoe dat voor henzelf is!). Maar vraag niet aan een pijnpatiënt hoe het met hem gaat, als je niet bereid bent om naar zijn antwoord te luisteren. Je hoeft echt niet alle oplossingen meteen bij de hand te hebben, maar het is beter om een keer vijf minuutjes oprecht te luisteren dan een half uur lang te doen net alsof, terwijl je in je hoofd met iets anders bezig bent. Zo iemand heeft wel door dat je niet écht luistert, en zal zich daar beslist niet fijn bij voelen.

3. Begrijp waarom pijnpatiënten een beetje bang zijn om eerlijk te zeggen hoe ze zich voelen.

Veel cpp’s zwijgen liever over hun pijn omdat ze bang zijn om stom of raar gevonden te worden, of dat de ander denkt: “Ja, en wat dan nog? Er zijn wel ergere dingen op deze wereld”. Soms denken ze ook dat de pijn wel zal verdwijnen als ze er maar zo min mogelijk over praten. Het niet uiten of bagatelliseren van de pijn is voor de patiënt vaak de enige manier om met de pijn om te gaan. Dit kan de oppervlakkige luisteraar al snel op het verkeerde been zetten. Als iemand waarvan je vermoedt dat hij veel pijn heeft tegen jou zegt dat het prima gaat, laat hem dan weten dat je echt graag horen wilt hoe het werkelijk met hem gaat, maar dat je het begrijpt wanneer hij daar niet over wil praten.

4. Let op non-verbale signalen.

Zoals ik al eerder aangaf is het zo dat mensen met pijn heel vaak niet vertellen hoeveel pijn ze eigenlijk hebben, dus let eens extra goed of er een verschil is tussen wat ze zeggen en hoe ze er uitzien of zich gedragen. Symptomen die iemand met heel veel pijn kunnen verraden zijn verschijnselen als zweten, prikkelbaarheid, slaapstoornissen, rusteloosheid, concentratieproblemen, verminderde activiteit en suïcidale gedachten. Veel pijnpatiënten zijn al zo gewend aan deze negatieve gevoelens dat ze zelf de betekenis ervan helemaal niet meer zien en zullen er daarom ook niet uit zich zelf over beginnen, tenzij er specifiek naar wordt gevraagd.

5. Geloof de ander wanneer deze zegt dat hij pijn heeft.

Vaak worden pijnlijders niet geloofd wanneer ze anderen vertellen dat ze zoveel pijn hebben. Hiervoor zijn meerdere redenen aan te wijzen , maar een daarvan is de mythe dat chronisch pijnpatiënten hun pijn overdrijven om zodoende sympathie te winnen of om onder hun verantwoordelijkheden uit te komen. Over het algemeen komt dat echter zelden voor. Onderzoek heeft aangetoond dat het overdrijven van de pijn echt niet zo vaak gebeurt. Dus realiseer je dat de persoon die zegt dat hij veel pijn heeft die pijn ook wel degelijk heeft.

6. Oordeel niet naar aanleiding van het uiterlijk.

Laat je niet op het verkeerde been zetten door het uiterlijk van iemand met pijn. Sommige pijnpatiënten hebben er een erezaak van gemaakt om er ondanks hun pijn zo verzorgd mogelijk uit te zien. Ook al kost het hen een halve dag aan energie en pijn, ze weten dat ze zich zelf ook al wat beter zullen voelen wanneer ze er zo goed mogelijk uitzien. Zeg dus niet:”Zolang u uw nagels nog kunt lakken zal het wel meevallen met die pijn”, maar geef hen een oprecht compliment dat ze zo hun best blijven doen ondanks de pijn.

7. Het kan helpen om behulpzame vragen te stellen. 

Het helpt vaak goed om specifieke of open vragen te stellen, die de pijnpatiënt duidelijk maakt dat je hem begrijpt en dat je graag wilt weten wat hij of zij precies ervaart. Je zou bijvoorbeeld een globaal idee kunnen krijgen van hoe erg de pijn is door hen een cijfer aan de pijn te laten geven, waarbij 0 geen pijn, en 10 de ergst denkbare pijn aangeeft.
Het is ook goed wanneer je eens vraagt hoe het met hun slaap, hun concentratie en hun humeur gaat, en of ze veel zweten. Het is eigenlijk onvoorstelbaar hoe zelden aan een pijnpatiënt wordt gevraagd of ze eigenlijk tevreden zijn met hun behandeling, en of de pijn nog wel vol te houden is. Als je de juiste vragen stelt geef je de pijnpatiënt de kans om over zijn pijn te praten.

8. Gebruik geen woorden die het erger maken voor de patiënt.

Woorden kunnen fungeren als een zwaard met twee verschillende kanten, ze kunnen genezen, maar ze kunnen ook iets kapot maken. Ondoordachte uitspraken zoals: “Je moet er maar mee leren leven”, of “Je ziet er helemaal niet ziek uit!”, helpen totaal niet en doen meer kwaad dan goed. De psychologie heeft ons geleerd dat angst een verkeerde manier is om positief gedrag te stimuleren. Zulke uitspraken zullen, in plaats van dat ze de innerlijke krachten van de persoon met pijn oproepen, alle hoop die ze nog hebben verdrijven. Zorgvuldig gekozen, opbouwende woorden in het kader van een liefdevolle relatie, kunnen daarentegen wel degelijk genezende bronnen aanboren. Alleen al door aan iemand die aan het einde van zijn Latijn is te vragen hoe hij het in hemelsnaam overleeft, kan vaak bij die persoon de sterke wil en vastberadenheid oproepen om het inderdaad vol te houden.

9. Heb mededogen

Probeer eens even een paar minuten je eigen zorgen en bekommernissen te vergeten en luister met een open oor en hart naar de ander. Medeleven staat bekend als een van de meest genezende emoties. Iemand schreef eens: ” Ik vraag niet veel tijd van mijn dokter. Als hij zich maar eens, al is het maar vijf minuten, echt zou verdiepen in mijn toestand. Als hij me maar eens heel even zijn volle aandacht zou geven; niet alleen mijn lichaam, maar ook mijn geest zou willen inventariseren, want ieder mens is weer ziek op zijn eigen speciale manier. Zolang als hij dat niet doet ben ik geen mens, maar ben ik alleen mijn ziekte.

10.    Ben eerlijk over de beperking van je eigen kennis.

Het is moeilijk om iemand met pijn te zien en hem niet te kunnen helpen. Niemand vindt het leuk om een ander te zien lijden. Het is dan vaak verleidelijk om dan maar met wat cliché’ s op de proppen te komen, zoals “Je moet proberen positief te blijven en ermee leren leven”. Hoe goed bedoeld dan ook, dat helpt meestal niet veel. Je kunt beter eerlijk zeggen dat je ook geen oplossing weet, dan een opmerking te maken die de pijnpatiënt zijn laatste hoop afneemt.

11.    Onthoud dat pijn niet is wat jij denkt dat het is.

Wellicht ben je er wel van op de hoogte dat het begrip ‘pijn’ de afgelopen tientallen jaren aan veel veranderingen onderhevig is geweest. Sprak men vroeger puur in lichamelijke termen, tegenwoordig weet men dat pijn fysieke, psychische, neurologische en sociale factoren heeft. En hoewel de Internationale Vereniging voor de Studie naar Pijn al dertig jaar geleden officieel verklaard heeft dat pijn ook een mentaal en emotioneel probleem is, doen veel mensen nog steeds alsof het alleen maar gaat om lichamelijk letsel. Zo worden pijnlijders bijvoorbeeld nog steeds (ook door medische deskundigen) met ongeloof bekeken wanneer ze geen zichtbaar letsel hebben. Maar pijnspecialisten weten tegenwoordig wel degelijk dat de invloed van neurologische factoren kan verklaren waarom pijn er heus kan zijn, ook als er van buiten of op een MRI niks te zien is.

Pijn is voor een deel een psychologische probleem dat met een scala van emoties gaat gepaard. De eerste reactie op pijn is altijd angst, wat wel logisch is omdat pijn je identiteit bedreigt en je vermogen om de dagelijkse dingen te doen. Als pijn echter veel langer aanblijft, verandert die angst in bezorgdheid en somberheid. Het gevolg van die somberheid (of zelfs depressie) is dat mensen hun emoties minder zullen laten zien, en daardoor zie je vaak helemaal niet meer aan hen dat ze hevige pijn lijden. Pijn is ook heel moeilijk in woorden uit te drukken, en daardoor is het voor de ander nog moeilijker om te snappen wat de pijnpatiënt doormaakt. Het is echt een gecompliceerd fenomeen en daarom is het heel lastig om iemand met pijn echt goed te begrijpen. Daarnaast moet je dan ook nog eens beseffen dat pijn voor iedereen weer anders is. Dat heeft te maken met de persoonlijkheid van de pijnlijder, maar ook met wat alles wat hij al eerder in zijn leven heeft meegemaakt. Realiseer je dus dat je je nooit helemaal in iemand met pijn zult kunnen verplaatsen.

Wil jij op de hoogte blijven van nieuwe blogs en andere tips, nieuwtjes en evenementen? Schrijf je hier in. Je kunt je uiteraard altijd weer met 1 muisklik uitschrijven.

De inhoud van mijn blogs mag niet beschouwd worden als een medisch advies, diagnose of behandeling. Het is alleen bedoeld als informatie en geeft slechts mijn mening weer.

Veel meer over chronische pijn en relaties vind je in het boek  ‘Lieve Help!’ Hierin heel veel tips en adviezen, alle do’s en don’ts,  met betrekking tot het leven met chronische pijn, voor zowel de persoon met pijn, als ook voor de mensen om hem of haar heen. Het boek heeft sinds zijn verschijning alleen maar 5****** recensies gehad, zowel van pijnpatiënten en de mensen om hen heen, alsook van (pijn)artsen, psychologen en therapeuten. Lees meer over ‘Lieve Help’ hier. 

Wil je dit blogartikel delen of gebruiken in een tijdschrift, nieuwsbrief of website? Dat is prima, zolang je de volgende zin en een werkende link naar mijn website (www.boek-en-steun.nl) plaatst: “Door Anna Raymann, auteur van: “Lieve help! Steunen en gesteund worden bij chronische pijn en ander onzichtbaar leed”

Meer blogs vind je hier

Ga (net bijna 2000 anderen) ook eens naar de Facebookpagina van Boek-en-steun, like ons en blijf op de  hoogte van alle nieuws, tips en adviezen.  Nieuw is de Besloten Facebook-groep; Chronische pijngroep Boek-en-steun, waar je met meer dan 2500 lotgenoten kunt chatten, vragen kunt stellen en steun kunt geven en krijgen.