Het verzwakken van de gevaarboodschap door de hersenen
Het systeem van de hersenen dat het pijnsignaal kan verzwakken is zeer krachtig, tot 60 keer krachtiger dan om het even welke pijnstiller! Dit betekent dat je zelf in staat bent om de pijn die je momenteel ervaart te verzachten, veel beter dan om het even welk pilletje. Herinnert je zich dat een sensor de geregistreerde informatie doorgeeft aan de zenuw doordat poorten in de wand van de zenuwen open gaan, waardoor positief geladen deeltjes van buitenaf binnen in de zenuw stromen? Het ‘pijncontrole’-systeem is in staat om via hormonen (zoals opioïden) de sensoren zodanig te activeren dat positieve ladingen de zenuwen gaan verlaten in plaats van dat ze binnentreden. Hierdoor wordt het veel moeilijker om tot voldoende positieve ladingen binnen de zenuw te komen (wat noodzakelijk is om het signaal verder te sturen). Dus als het pijncontrolesysteem van bovenaf actief is, moet er veel meer informatie toegediend worden (bijvoorbeeld veel krachtiger drukken op de huid of in spieren) om toch een boodschap tot in de hersenen te krijgen (ervaring van pijn bijvoorbeeld).
Dit systeem maakt het mogelijk dat een soldaat, geraakt door een kogel, in het vuur van de strijd nauwelijks pijn ervaart. Bij gezonde mensen wordt dit systeem ook actief tijdens lichamelijke inspanning, waardoor onze pijndrempel tijdens inspanning opmerkelijk hoger ligt dan in rust.
Het versterken van de gevaarboodschap door de hersenen (overgevoeligheid)
Het zenuwstelsel kan ook juist extra gevoelig worden voor prikkels. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij acute pijn. Wanneer je een spier scheurt, zal daardoor een blijvende pijnprikkel middels signalen naar het ruggenmerg gaan. Deze prikkels komen steeds op dezelfde plaats in het ruggenmerg aan, waardoor de boodschapper-zenuwen (die de inkomende pijnboodschap vanuit het ruggenmerg doorsturen naar de hersenen) zich aanpassen aan de acute situatie. Door vrijstelling van allerlei chemische stoffen worden ze alerter dan normaal, waardoor ze gemakkelijker boodschappen naar de hersenen kunnen sturen. De boodschapper-zenuwen worden al na enkele seconden alerter. Dat betekent dat prikkels in de spier die voorheen net niet pijnlijk waren nu toch pijnlijk worden, want ze worden door de boodschapper-zenuwen nu wel doorgestuurd naar de hersenen. Het alarmsysteem van jouw lichaam is alerter dan normaal! Er staat een versterker op jouw alarmsysteem! Eigenlijk betekent dit dat jouw hersenen op zo’n moment bedrogen worden. De hersenen krijgen immers pijnboodschappen als gevolg van prikkels die normaal geen pijn veroorzaken, bijvoorbeeld een lichte druk in het gebied van de gescheurde spier kan al heel erg pijnlijk zijn.. Bekijk het echter langs de goede kant: dit mechanisme is er om het lichaam te beschermen. Doordat de minste actie van de gescheurde spier pijn veroorzaakt, gaat men de spier en bewegingen ontzien, wat tijdelijk aangewezen is om het genezingsproces mogelijk te maken. Het is goed om te beseffen dat, wanneer de pijn aanhoudt, de pijn die je ervaart niet ingebeeld is maar wel degelijk ‘echte pijn’ is, en dat het mechanisme dat aan de basis van de pijngewaarwording ligt iets anders is dan normaal.
Een over geactiveerd pijngewaarwordingssysteem is te vergelijken met een Ferrarimotor in een Opel Corsa. Zelfs bij lichte druk op het gaspedaal schiet de wagen als een speer vooruit.
