Blijven werken? Ja, hóe? Nee, wat dán?

Werk is voor veel mensen wat het leven zinvol maakt en, niet minder belangrijk, geld oplevert. Het is de plek waar je je talenten kunt gebruiken, uitdagende dingen kunt doen, problemen mag oplossen, mensen kunt helpen of je creatief kunt uitleven. Waar je samen kunt werken en plezier hebben met je collega’s, nieuwe mensen kunt leren kennen en nog veel meer.

Dreig jij nu door je aanhoudende pijn dat werk helaas kwijt te raken of zit je zelfs al langere tijd thuis? Ongeveer de helft van de mensen met chronische pijn moet zijn werk er noodgedwongen aan geven. Wil dat zeggen dat voor de andere helft de pijn niet zo ernstig is? Nee, dat is lang niet altijd zo. Mensen die doorwerken ervaren hun werk vaak als therapeutisch. Ze halen zoveel afleiding uit hun baan en hebben het daar zo naar hun zin dat ze – eventueel na een tijdelijke onderbreking, in aangepaste vorm of in een andere functie – mét hun pijn en beperkingen- heel bevredigend kunnen doorwerken.

Het proberen waard
Ook voor jou kan het veel waard zijn om te bereiken dat je aan de slag blijft, niet alleen vanwege de financiën en het gevoel van nut te zijn voor de maatschappij, maar vooral ook omdat je werk afleiding geeft van de pijnklachten. Als je thuis op de bank zit, heb je de hele dag de tijd en mogelijkheid aan je pijn en de problemen die je daarvan ondervindt te denken. Als je ondanks de pijn gaat werken, kun je je op je taken en op de sociale contacten met je collega’s concentreren.

Moet jij gaan solliciteren op een andere job, ben je nog aan het werk, of zit je in de omstandigheden dat je kunt terugkeren na een tijdelijke onderbreking vanwege je ziekte, dan vind je in dit hoofdstuk nuttige tips. Je kunt namelijk veel zelf doen om werken, met pijn, mogelijk te maken. Ook al denk je dat het er somber uitziet: er bestaan vele opties om je baan zodanig aan te passen, dat jij nog steeds goed op de werkvloer kunt functioneren.

Soms vindt het ontstaan van chronische pijnklachten juist zijn oorzaak in de omstandigheden op het werk. Te hoge werkdruk, te lang doorwerken, een verkeerd gebruik van apparatuur, evenals stressvolle situaties door een arbeidsconflict, getreiter op het werk, te strakke deadlines en te hoge verwachtingen, kunnen allemaal bijdragen aan het ontstaan en in stand blijven van de pijn. Als dat bij jou het geval is, is het uiteraard van het grootste belang dat je, zo nodig samen met een gekwalificeerd iemand, verandering in die situatie gaat proberen aan te brengen.

Overleg met je werkgever
In alle situaties is het om te beginnen van groot belang dat jouw werkgever, leidinggevende, HR-medewerker en eventuele bedrijfsarts bereid zijn mee te denken en genegen zijn om eventuele aanpassingen door te voeren. Als je van je directe baas niet veel empathie verwacht, kun je in eerste instantie misschien beter met de bedrijfsarts in gesprek gaan. Daarbij is ook van jouw kant een goede motivatie belangrijk. Je zult zelf moeten nadenken over oplossingen voor jouw probleem en je eigen mogelijkheden goed kunnen inschatten. Daarvoor moet je op de juiste manier naar je klachten kunnen kijken.

Uiteraard moet je naar je werkgever of bedrijfsarts toe eerlijk zijn over de dingen die je niet meer kunt doen. Leg altijd, zeker in het geval van een sollicitatie, de nadruk op wat je allemaal wél kunt doen. Maak goede afspraken en zorg dat ze vastgelegd worden.

De voordelen
Het is duidelijk dat je er zelf heel wat aan zult moeten doen om werk te krijgen of te behouden. Het is echter ruimschoots de moeite waard om je hiervoor maximaal in te zetten. Als jij in staat bent om een betaalde job te blijven doen, met werk dat een beroep doet op jouw inzet en bekwaamheden, dan geeft het je grote voldoening. Om te beginnen maakt het je leven zinvoller. Daarnaast zul je het in het algemeen financieel gemakkelijker hebben, waardoor je buiten werktijd weer meer leuke en waardevolle dingen kunt doen. Bovendien geef je je brein een groot deel van de tijd iets anders dan de pijn, en dat heeft zeker positieve gevolgen voor je pijnbeleving.

Let wel: als je je werk alleen nog gebruikt om in weg te vluchten en je stug blijft doorwerken, terwijl je alle signalen van je lichaam negeert, ben je verkeerd bezig. Je zult dan op de lange termijn roofbouw op je lichaam plegen en de gevolgen hiervan kunnen ernstig zijn. Het zal leiden tot spanningen en meer pijn. Wees dus eerlijk tegen jezelf.

Wat moet je zelf vertellen, regelen, afspreken en doen?

Werken met chronische pijn is ongetwijfeld een behoorlijke uitdaging, en kan veel stress opleveren. Je kunt daar zelf al wat aan doen door ademhalingstechnieken, meditatie of yoga te leren, om beter met die stress om te gaan.
Zorg voor een goede communicatie met je leidinggevende en HR. Geef duidelijk aan wat jouw pijn inhoudt, wat je beperkingen precies zijn en bespreek met hen wat de mogelijkheden voor aanpassing van je functie zijn.
Vertel niet alleen wat je allemaal niet kunt, maar leg de nadruk op wat je wél kunt.
Leg ook uit dat de intensiteit van de pijn per dag enorm kan verschillen, dat de pijn zelfs tijdelijk weg kan zijn en dan onverwachts weer terug kan komen.
Wees er naar je leidinggevende open over als er naast de pijn nog andere zaken meespelen, die een prettige beleving van jouw baan in de weg staan, zoals een verstoorde relatie met je collega’s. Als je juist moeilijkheden met je leidinggevende hebt, kun je dat openlijk met de bedrijfsarts bespreken. Deze heeft een geheimhoudingsplicht.
Vraag na of er op je werk, of vía je werk, door een ergotherapeut naar jouw werkhouding gekeken kan worden. Misschien kun je met een andere stoel, het toetsenbord op een andere plaats, of met een ergonomische muis al veel pijn voorkomen.
De huidige trend van ‘het nieuwe werken’ kan een zegen zijn. Bekijk de mogelijkheden om vanuit huis te werken wanneer de aard van je werk het toelaat.
Misschien is het mogelijk om je eigen werktijden in te delen. Zodat je op een slechte dag wat later kunt beginnen of wat vroeger naar huis kunt gaan.
Richt je aandacht vooral op klussen met minder of geen druk van deadlines. Daardoor kun je je werk beter indelen naar gelang je pijn hebt. Soms betekent dat dat je moet accepteren dat je op een wat ander niveau dan voorheen werkzaam bent. Het zij zo, feit is dat je aan het werk bént en dat vergroot je gevoel van eigenwaarde.
Het is belangrijk om je rechten en plichten te kennen. Je vindt hier veel meer over op de website van ‘Denkhulp Werk en Chronisch ziek’, evenals meer tips en adviezen.
Leg ook aan je collega’s op een eenvoudige manier jouw fysieke probleem uit, want zij kunnen niet ruiken hoe ernstig het is en hoe jij je voelt. Vertel hen dat ze gerust alles mogen vragen over jouw ziekte. Dat is extra belangrijk wanneer jouw pijn en beperkingen onzichtbaar zijn. Maak ook duidelijk dat jouw pijn onvoorspelbaar is en van dag tot dag, ja, zelfs van minuut tot minuut, anders kan zijn.
Vraag of collega’s een beroep op je willen blijven doen en je indien haalbaar de klussen willen geven die je nog wél kunt doen. Vraag ook of ze je zo veel mogelijk bij alles blijven betrekken. Wellicht minder bij de uitvoering van de taken, maar meer bij de organisatie en de taakplanning.
Zeg dat je ook bereid bent om je collega’s te helpen, op wat voor manier dan ook. Denk zelf goed mee over eventuele alternatieve taken die jij wel kunt uitvoeren en van hen kunt overnemen.
Als je zwaar moet tillen, steeds dezelfde beweging moet maken, de hele dag moet staan of lange dagen met weinig pauzes maakt, kan dit een oorzaak van je pijn zijn of deze erger maken. Ook hierbij kan een goede ergotherapeut helpen. Bij grote bedrijven hebben ze deze mensen vaak in dienst of werken ze samen met een arbeids- en gezondheidsbureau. Praat met je leidinggevende over de opties.
Probeer fitter te worden. Doe rek-, kracht- en uithoudingsoefeningen, thuis of in de sportschool. Het betaalt zich terug in minder pijn en een grotere belastbaarheid!
Als je gaat werken met pijn, is het extra belangrijk dat je een goede nachtrust hebt. Lees in hoofdstuk 5 hoe je deze zo optimaal mogelijk kunt maken.
Als je terugkomt na er een tijd uit te zijn geweest, zul je in samenspraak met HR wellicht een tijdsplan kunnen maken om de werkdruk weer langzaam op te voeren. De Wet verbetering poortwachter verplicht werkgevers om werknemers die langdurig ziek zijn geweest aan passend werk te helpen.
Zorg in deze situatie ook voor voldoende hersteltijd. Zeker in het begin neemt het herstel wat langer in beslag omdat je lichaam weer moet wennen aan je werkzaamheden.

Tips voor je werkdag

Zorg dat je in de ochtend genoeg tijd hebt om op gang te komen. Als het opstarten voor jou de moeilijkste periode van de dag is, kun je misschien afspreken dat je later begint en eventueel langer doorgaat. Zo niet, zet je wekker dan extra vroeg om rustig het door jou gewenste ochtendritueel af te werken. Neem bijvoorbeeld de tijd om te mediteren of je yogaoefeningen doen. Of zorg dat er tijd over is, wanneer je alles klaar hebt voor vertrek, zodat je nog een half uurtje kunt liggen voordat je de deur uitgaat.
Heb je meer pijn als je langer zit, kies dan bijvoorbeeld eerder voor het openbaar vervoer, waar je voorheen in de auto stapte. Reizen per ov betekent automatisch dat je wat meer in beweging bent, bij het overstappen en doordat je naar een andere coupé kunt lopen.
Eet ook op je werk gezond. Pak dus niet de kroketten uit de bedrijfskantine, maar eet een salade. Neem deze van huis mee als ze die niet hebben of erg duur is. Fastfood verergert ontstekingen en pijn. Fruit, groentes, hele granen, mager vlees en vis, noten en zaden werken daarentegen ontstekingsremmend.
Zorg dat altijd je de juiste medicatie bij je hebt. Ook om onverwachte opflakkeringen of aanvallen te lijf te gaan, bijvoorbeeld Triptanen bij een migraineaanval.
Probeer op je werk je goede humeur te bewaren en positief te denken.
Vermijd stress op de afdeling. Als je het niet meer aankunt, blijf niet doormodderen, maar meld dat dan.
Kom voor jezelf op, wanneer je een taak toegeschoven krijgt die je fysieke mogelijkheden te boven gaat, of waarvan je weet dat deze je pijn verergert.
Heb je last van hersenmist, werk dan met lijstjes, doe geen twee dingen tegelijk en verdeel grote taken in behapbare porties. Lees hoofdstuk 4 voor meer tips.
Zoek middelen waardoor je productiever kunt zijn. Niet eens zozeer voor de anderen, maar voor jezelf. Zodat je ’s avonds na je werk nog energie over hebt voor je familie of je hobby’s. Neem bijvoorbeeld in vergaderingen de gesprekken op met je telefoon, zodat je ze later nog eens rustig na kunt luisteren. Helemaal luxe is een smartpen zoals Echopen, die via usb audio en notities omzet naar je computer. Of gebruik een spraaksoftwareprogramma dat gesproken tekst omzet in geschreven woord, zoals Dragon. Het is even een investering maar het kan je heel veel tijd besparen, én pijn, mocht je extra pijn krijgen van beeldschermwerk.
Zitten is het nieuwe roken. Als je de hele dag moet zitten, probeer dan elk kwartier een minuut te nemen om even op te staan, je uit te strekken, de vloer aan te tikken, je weer uit te strekken en een paar keer diep in en uit te ademen. Je kunt op je telefoon of op je computer een app of programmaatje gebruiken dat je elke vijftien of twintig minuten waarschuwt. Loop elk uur een stukje, haal een glas water of ga naar het toilet. Als je dat op een andere verdieping kunt doen is het nog beter, want dan gebruik je ook nog eens de trap. Deze pauzes gaan echt niet ten koste van het werk, nee, het maakt je zelfs productiever. Iedereen zou het moeten doen!
Bekijk of je delen van je werk staand kunt doen, zoals telefoongesprekken voeren of overleggen met collega’s. Het zo vaak mogelijk afwisselen van zitten, staan en lopen is voor de meeste pijnproblemen het allerbeste.
Loop naar je collega toe om je vraag te stellen of even te overleggen, in plaats van haar of hem een e-mail te sturen.
Ga in je lunchpauze niet in de kantine op je telefoon zitten staren. Gebruik de lunchtijd als het maar even kan om naar buiten te gaan voor een wandelingetje van minimaal tien minuten. Zelfs even rustig onder een boom een boekje lezen verlaagt je stress- en dus ook je pijnniveau al. Het buitenlicht helpt daarnaast je biologische klok, zodat je ’s nachts beter slaapt.

Na het werk

Geef jezelf de ruimte om na je werk bij te komen en te ontstressen. Doe oefeningen en stretches en neem je rust.
Een lekkere douche of bad met Epsomzout of lavendelkruiden kan ook goed werken om bij te komen.
Het zou fijn zijn als je na je werk niet ook nog eens boodschappen hoeft te gaan doen en achter het fornuis aan de slag moet. Misschien kan een ander gezinslid dit op zijn schouders nemen. Zo niet, bereid dan in het weekend je werkweek qua eten en drinken alvast voor.
Het is heel belangrijk dat je na je werk en in het weekend ontspanning hebt, plezier kunt hebben en jezelf voldoende op kunt laden.

Opgeven? Overweeg je opties.
Laat je niet te gemakkelijk aan de kant zetten en kom op voor je eigen belangen. Wees daarnaast reëel. Als je na je werk de rest van de dag alleen nog maar bezig bent met herstellen, om dan weer met moeite opnieuw naar je werk te gaan, dan ga je het niet lang volhouden. Dan is het plezier ook gauw verdwenen en zullen de spanningen die dat met zich meebrengt de pijn waarschijnlijk weer laten toenemen.

Dat betekent niet dat je definitief de handdoek in de ring moet gooien. Bekijk opties om parttime te gaan werken, om meer van huis uit te werken, om een fysiek minder zware of minder stressvolle job te gaan doen, of om vervroegd met pensioen te gaan. Voor sommige patiënten is het zinvol om tijdelijk te stoppen om een revalidatietraject te volgen en daarna opnieuw aan het werk te gaan. Soms kan een revalidatiecentrum hierbij bemiddelen, zoals Heliomare, dat een eigen arbeidsintegratie-afdeling heeft.

Stoppen met werken
Als je definitief afscheid moet nemen van je baan, zeker wanneer je erg van je werk houdt, is dat een heel moeilijke en pijnlijke stap. Niet alleen heb je zoveel pijn, maar nu word je ook nog beroofd van iets waar je van hield. Je verliest een deel van jezelf, net als bij een amputatie en er komt niet een-twee-drie iets voor in de plaats. Je mist de routine en je collega’s en voelt je waardeloos. Goedbedoelde opmerkingen van de mensen om je heen kunnen je razend maken. Je zit thuis, leeft het leven van een pensionado, maar een pensionado kan meestal meer dan jij. Je zult opnieuw door een rouwproces heen moeten om deze klap te verwerken.

Als je uiteindelijk die fases van ontkenning, woede, onderhandeling en verdriet door bent en je hebt het verlies min of meer aanvaard, dan is het wellicht een goed idee om eens op zoek te gaan naar alternatieven. Oriënteer je bijvoorbeeld op vrijwilligerswerk. Vele instellingen, verenigingen, scholen en stichtingen staan te springen om een paar helpende handen of een helpend hoofd. Dat werk kun je meestal gemakkelijker indelen naar je eigen mogelijkheden, maar het geeft je vaak net zo veel afleiding en voldoening als dat een baan dat zou doen.

Je hebt dan weliswaar je carrière moeten beëindigen, maar je kunt nog steeds heel waardevol zijn voor je gezin, je omgeving en zelfs voor de maatschappij. En bekijk het eens van deze kant: jij hebt de gelegenheid gekregen om een einde te maken aan een waarschijnlijk tamelijk hectisch leven en je kunt je gaan concentreren op zaken die voor jou belangrijk zijn. Beschouw dit als een geschenk dat niet veel mensen krijgen. Leer van deze ervaring van het hebben van een chronische ziekte en gebruik die lessen om vooruit te komen in je nieuwe leven. Zie ook hoofdstuk 25 over de levenslessen die je als chronisch patiënt krijgt. Misschien is dit nieuwe begin wel het beste wat je had kunnen overkomen.

Een nieuwe weg inslaan is heftig. Dat geldt voor iedereen met aanhoudende pijn, maar vooral voor diegene die zijn fijne baan is kwijtgeraakt. Het heeft tijd, een sterke wil en alle steun van je omgeving die je kunt krijgen nodig, maar ook dit kom je te boven.