verslaafd aan pijnstillers

Jenny en Martha
Jenny is sinds twee jaar onder behandeling bij een pijnkliniek wegens hevige nek- en rugpijnen na een auto-ongeluk. Bij de kliniek heeft zij een contract moeten ondertekenen, waarbij ze belooft zich precies te houden aan de voorgeschreven medicatie. Af en toe moet ze hiertoe een niet vooraf aangekondigde drugstest ondergaan. Als ze in juli een keer bij de tandarts is geweest en van hem een verdovende injectie heeft gekregen blijkt haar test afwijkend. Ze krijgt een e-mail waarin staat dat ze zonder pardon uit de behandeling van de betreffende pijnkliniek is gezet. Protesten en een verklaring van de tandarts worden genegeerd. Jenny zit inmiddels al een maand zonder haar pijnmedicatie en wordt vanwege de aantekening in haar dossier door geen enkele arts meer als patiënt aangenomen.
Martha woont in New York en moet zich bij de apotheek identificeren omdat alleen zijzelf de aan haar voorgeschreven opioïde mag ophalen. Dit wordt haar op luide toon door de assistente kenbaar gemaakt terwijl de apotheek vol wachtenden staat. Als Martha met haar medicijnen op weg naar huis gaat wordt ze door een man achtervolgd, die de tas van haar arm rukt als ze haar huis binnen wil gaan. De tas wordt even later teruggevonden, met de portemonnee er nog in, maar zonder de pijnstillers. Nieuwe medicijnen krijgt ze niet zomaar. Pas na drie moeilijke weken met veel pijn wordt na talloze telefoontjes en het overleggen van een politieverklaring eindelijk een nieuw recept verstrekt.

DEA
Jenny en Martha wonen gelukkig niet in Nederland. Jenny en Martha zijn inwoners van de Verenigde Staten. Zij zijn het slachtoffer geworden van de steeds verdergaande maatregelen  die de DEA (Drug Enforcement Administration) bedenkt om een halt toe te roepen aan de enorme groei van het aantal verslaafden aan pijnstillers in dit land.
Chronisch pijnpatiënten die medicatie nodig hebben worden daar vandaag den dag vaak behandeld als drugdealers, die onregelmatige urinetesten moeten ondergaan om te controleren of ze zich wel aan de afspraken hebben gehouden

Social media
Jenny en Martha zijn niet de enigen die gestraft worden vanwege de problemen die veroorzaakt zijn door junkies. Sinds ik als geïnteresseerde chronisch pijnpatiënt én als deskundige op het gebied van de sociale gevolgen van chronische pijn de Amerikaanse Facebook-groepen voor chronisch pijnpatiënten volg, zoals onder andere https://www.facebook.com/groups/painipedia/?fref=nf, https://www.facebook.com/chronicpaininfo, en https://www.facebook.com/SurvivingChronicPain?fref=nf
kom ik dit soort verhalen aan de lopende band tegen. In de peer-groups van Facebook vindt menig pijnpatiënt meer steun en aandacht dan bij zijn of haar behandelaar.

Cijfers
Het probleem van verslaving aan pijnstillers heeft de afgelopen decennia in de VS een enorme vlucht genomen. Er zijn vele dubieuze praktijkjes waar iedereen die ervoor betaalt een recept kan meekrijgen. Al in juli 2011 zond de NOS hier een reportage over uit: http://nos.nl/video/259996-steeds-meer-pijnstillersverslaafden-in-vs.html.
Het aantal pijnmedicamenten dat door de fabrikanten geleverd wordt is sinds 1999 maar liefst vervijfvoudigd. Onder jongeren is voorgeschreven medicatie de meest algemeen gebruikte drug naast marihuana en bijna de helft van de jongeren, die misbruik maken van voorgeschreven medicatie, gebruikt pijnstillers. Het aantal Amerikanen dat overlijdt ten gevolge van een overdosis is sinds 1999 verviervoudigd. Maar liefst zeven miljoen Amerikanen slikken zware pijnstillers terwijl ze deze niet nodig hebben, en het land kent per jaar 20.000 sterfgevallen door voorgeschreven medicatie. Dit betekent dat er inmiddels meer drugsdoden zijn —waarvan Michael Jackson en Heath Ledger de bekendste namen zijn—door pijnstillers dan door cocaïne en heroïne tezamen.
Er wordt verwacht dat dit jaar in de US meer dodelijke slachtoffers zullen vallen door een overdosis dan door auto-ongevallen. Toch komen de drugs die deze doden op hun geweten hebben niet van een dealer, maar worden ze voorgeschreven door artsen en komen ze uit de apotheek. Veel tieners en jongvolwassenen halen ze zelfs gewoon uit het medicijnkastje van hun ouders.

Nieuwe regels
Dat er dus wat moet gaan veranderen is duidelijk. Maar de maatregelen die de DEA heeft bedacht treffen de ‘brave’ pijnpatiënt, die niet of nauwelijks kan functioneren zonder zijn opioïde. Hoe vernederend is het wel niet wanneer je iedere keer een dopingcontrole moet ondergaan om aan te tonen dat je braaf je pilletjes hebt geslikt en dan vooral ook precies de door de dokter voorgeschreven hoeveelheid. Want owee, als ze er achter komen dat er te weinig in je urine zit: dan wordt je uit het programma gegooid omdat je je pillen vast en zeker hebt doorverkocht aan een junk. En zit er te veel, of iets anders in je plas, dan heb je natuurlijk extra pillen geregeld bij een andere arts en dat mag natuurlijk ook niet. Hoppa: “U wordt verwijderd uit ons patiëntenbestand omdat u zich niet aan het contract hebt gehouden”. En zoek het verder maar uit met je pijn.

Begin oktober gingen er nieuwe maatregelen van de DEA in. Voor de populairste pijnstillers gaan de volgende regels gelden: maximaal medicatie voor een maand en geen herhalingsrecepten meer. Daarnaast moeten recepten weer ouderwets door artsen met de hand worden geschreven en mogen dus niet naar de apotheek worden doorgebeld of gefaxt, en al zeker niet door de verpleegkundige of praktijkassistente. De gedachte hierachter is dat de arts elke keer dat hij een recept moet uitschrijven zorgvuldig zal overwegen of de betreffende patiënt dit medicijn (nog) wel nodig heeft en of er geen alternatieven zijn.

Bezorgd
Enkele patiëntenverenigingen, zoals de National Fibromyalgia and Chronic Pain Association, hebben hun bezorgdheid al uitgesproken. Ze zijn bang dat een grote groep mensen met hevige pijnen een slechtere toegang krijgt tot de medicatie die ze nodig hebben om een menswaardig leven te kunnen lijden en zodoende de dupe wordt van een veel kleinere groep die al verslaafd is of de kans loopt om verslaafd te raken.

Amerikaanse jeugd verslaafd aan pijnstillers

Tegelijkertijd verscheen deze week een artikel in de Los Angeles Times waarin een groep vooraanstaande neurologen van The American Academy of Neurology waarschuwt voor de verslavende werking van opioïden. Een studie van deze Academy laat zien dat de helft van de patiënten die drie maanden lang een opioïde kregen voorgeschreven deze na 5 jaar nog steeds gebruikt. En ondanks dat het functioneren van deze patiënten niet verbeterd was, slikten ze deze medicijnen dan ook nog eens in een steeds hogere dosis.
Hier ligt een verslaving duidelijk op de loer. De groep neurologen juicht de verscherpte DEA regels dan ook wel degelijk toe.
Hoewel dit niet de eerste waarschuwing is die van artsen komt, is het wel de eerste keer dat men uitgebreide, op onderzoek gebaseerde, regels voorstelt waaraan artsen die morfine, codeine, oxycodon, methadon, fentanyl en hydrocodon voorschrijven zich dienen te gaan houden. Tevens wordt geopperd dat medicinale marihuana wel eens het minder gevaarlijke alternatief voor de pijnpatiënt zou kunnen zijn.

Nederland
Hoe zit het in Nederland? Vage kliniekjes waar gesjeesde artsen de hele dag tegen forse bedragen recepten zitten uit te schrijven voor morfine en fentanyl lijken hier niet aan de orde. Cijfers van verslavingen aan, en sterfgevallen ten gevolge van, een overdosis pijnstillers in ons land zijn niet te vinden. Het lijkt hier dus vooralsnog niet zo’n vaart te lopen. Toch kunnen we maar beter alert zijn op veranderingen. Het zou niet de eerste keer zijn dat we hoofdschuddend de toestand in de VS bekijken, om er jaren later achter te komen dat we in precies dezelfde situatie zijn beland.

Opioïden
Wat zijn opioïden eigenlijk precies en onder welke namen worden ze hier voorgeschreven?
De in Nederland meest gebruikte pijnstillers die opium bevatten zijn onder andere oxycodon (ook wel bekend als oxynorm en oxycontin), fentanyl (abstral, durogesic, instanyl) en tramadol.

Op de site van de wereldwijd actieve ‘Foundation voor een drugsvrije wereld’ staat het volgende:
‘Langdurig gebruik van deze pijnstillers kan leiden tot lichamelijke afhankelijkheid. Het lichaam past zich aan aan de aanwezigheid van de stof en wanneer iemand plotseling met het medicijn stopt, kunnen er ontwenningsverschijnselen optreden. Ook kan het lichaam een tolerantie tegen het medicijn ontwikkelen, wat betekent dat een hogere dosering nodig is om hetzelfde effect te verkrijgen.
Net als andere medicatie maskeren pijnstillers de pijn slechts. Ze “genezen” niets. Iemand die voortdurend probeert de pijn te verminderen, kan merken dat hij steeds maar hogere doseringen neemt en er op een gegeven moment achter komt dat hij de dag niet door kan komen zonder het medicijn te nemen.
Symptomen van ontwenningsverschijnselen zijn onder andere lichtgeraaktheid, pijn in de spieren en botten, slapeloosheid, diarree, overgeven, koude rillingen en kippenvel (bekend als “cold turkey”) en ongecontroleerde bewegingen in de benen. Een van de grotere risico’s van opiaten is vertraagde ademhaling – hoge doseringen kunnen leiden tot vertraging van de ademhaling tot het punt dat de gebruiker sterft’.

Symptomen van overdosering
Waar moet de pijnpatiënt en de mensen om hem of haar heen nu op letten om verschijnselen van overdosering zo vroeg mogelijk te ontdekken:

1. Toename van dosering: de toename van iemands dosering, als gevolg van opgebouwde tolerantie, waardoor de persoon meer nodig heeft om hetzelfde effect te krijgen.
2. Veranderingen in iemands persoonlijkheid: schommelingen in iemands energieniveau, stemming en concentratievermogen als gevolg van het feit dat medicatie gebruik belangrijker is geworden dan de dagelijkse verantwoordelijkheden.
3. Zich sociaal afzonderen: het zich terugtrekken van vrienden en familie.
4. Aanhoudend gebruik: het blijvend gebruik van pijnstillers nadat de medische toestand die ze moesten verlichten verbeterd was.
5. De hoeveelheid tijd die iemand besteedt aan het verkrijgen van de medicatie: het veel tijd besteden aan lange afstanden rijden en het bezoeken van meerdere dokters om aan de medicatie te komen.
6. Wijziging in dagelijkse gewoonten en voorkomen: afname van persoonlijke hygiëne; verandering in slaap- en eetgewoonten; continue hoest, loopneus en rode, glazige ogen.
7. Verantwoordelijkheden verzaken: huishoudelijke taken laten liggen en rekeningen niet betalen; zich vaker ziek melden op school of werk.
8. Toegenomen gevoeligheid: normale beelden, geluiden en emoties stimuleren iemand te veel; hallucinaties.
9. Black outs en vergeetachtigheid: het vergeten van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden.
10. Defensief gedrag: meer defensief worden en agressiever antwoorden op gewone vragen in een poging een medicijnverslaving te verbergen, wanneer gebruikers denken dat hun geheim wordt ontdekt.

Bij deze tekenen van mogelijke verslaving en/of overdosering kan met het beste zo snel mogelijk contact opnemen met de huisarts. Zo’n situatie vergt een professionele begeleiding en know-how.

Dutch Pain Society
In het rapport ‘Chronische pijn’ van de Regieraad binnen de Dutch Pain Society uit 2011 lezen we:
‘Met name uit de Verenigde Staten komen verontrustende berichten over verslavingsproblematiek wat betreft medisch voorgeschreven opioïden. Overigens blijkt het misbruik vaak niet door de patiënt maar door de naasten plaats te vinden. Dit leidt (on) terecht tot angst voor het voorschrijven van opioïden. De behandeling met opioïden blijkt dus specifiek aandacht te behoeven, enerzijds ter voorkoming van misbruik anderzijds ter voorkoming van onderbehandeling. Er moet door voorschrijvers veel meer aandacht worden besteed aan de begeleiding van patiënten met chronische pijn, wat betreft de dosering van de medicatie, de therapietrouw en de bijwerkingen. Dit geldt niet alleen voor opioïden, maar ook voor andere analgetica. Dat vereist een goede administratie. Soms is het zelfs nodig daarvoor een contract met de patiënt te sluiten. Naast competentie gaat het ook om verantwoordelijkheid; van zowel arts als de patiënt. In een te ontwikkelen algemene richtlijn zou hier aandacht aan moeten worden besteed’.

Facebook
Jenny en Martha hebben weinig boodschap meer aan dit soort adviezen. Jenny probeert in haar wanhoop inmiddels zelfs artsen te benaderen die drie staten— meer dan 1000 km verderop— zitten. Martha durft bij het ophalen van haar medicijnen alleen nog maar gebruik te maken van een apotheek met een drive-through, zodat ze veilig in de auto kan blijven zitten. Op Facebook gooien beide hun frustraties in de groep en binnen een dag hebben ze  ruim 100 reacties van lotgenoten die al dan niet iets soortgelijks is overkomen, maar die hen in elk geval unaniem een hart onder de riem steken en allemaal geen goed woord over hebben voor de DEA.